Plan daltoński, czyli tytułowa pedagogika serca, to przede wszystkim decyzja. To nauczyciel musi wykazać odpowiednią postawę i pozytywne nastawienie, by móc ją podjąć samodzielnie i w niej trwać, mimo pojawiających się wątpliwości czy trudności. Co łączy się z pewnym wyzwaniem ale również dużą determinacją i dobrowolnością. Ta dobrowolna decyzja często jest trudna, ale świadczy o dojrzałości, która objawia się otwartością na zmiany i gotowością na oddanie części odpowiedzialności za proces edukacyjny swoim uczniom. To rezygnacja z wiodącej roli nauczyciela na rzecz mentora, stojącego obok, w razie pojawiających się trudności . Dojrzałość to również stałe dokształcanie się, poszukiwanie nowych rozwiązań dla swoich uczniów. To ciągłe zadawanie pytań sobie samemu i próby znalezienia odpowiedzi.
Czy wszystko co robię, wpływa pozytywnie na moich uczniów?
Czy mogę coś zmienić, abym ja i moja klasa czuła się lepiej w przestrzeni szkolnej i procesie dydaktycznym?
Dostrzeganie potrzeby zmian w ogólnym systemie nauczania pozwala zmienić to, na co mamy realny wpływ. Zmianę swojego osobistego podejścia, zmianę po przez dzielenie się wiedzą z innymi nauczycielami, aż w końcu zmianę w szkole, w której uczę. Do zmian potrzebna jest przede wszystkim refleksja. Pedagogika daltońska to,,zmiana sposobu myślenia i działania zarówno dzieci, jak i nauczyciela”2, a nawet,,sposób życia, który u realizującego się nauczyciela musi wypływać z serca”3. Najważniejszy w ,,pedagogice serca” jest drugi człowiek, co wiąże się z dawaniem czegoś więcej sobie nawzajem. Nie tylko w kontekście nauczyciel-uczeń, ale także w relacji uczeń-uczeń, czy nauczyciel-nauczyciel.
,,W związku z tym muszę podkreślić, że koniecznie pamiętać należy, że mój plan lub też mój sposób pracy oznacza nie tylko zmianę planu nauczania lub metody, ale zmianę całego życia”1
Helen PARKHURST
Gdy dostrzeżemy już pragnienie zmian i podejmiemy decyzję o pracy w systemie daltońskim, kolejnym krokiem jest odpowiednio przeprowadzona diagnoza. Pozwala ona na dopasowanie się nauczyciela do uczniów, a następnie podążanie za nimi i stałe wsłuchiwanie się w ich potrzeby. Kluczowe jest tu dostosowanie swoich metod pracy, nawyków i przyzwyczajeń do potrzeb małych ludzi. W swojej pracy przekonałam się, że pedagogikę planu daltońskiego można efektywnie wykorzystać w pracy z dziećmi z specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Praca pedagoga specjalnego wiąże się głównie z bazowaniem na diagnozie, dużą elastycznością, zindywidualizowanym podejściem i wypracowywaniem umiejętności, wykorzystując mocne strony dziecka. Tak samo każdy nauczyciel daltoński powinien rozpocząć od tego, co już dziecko potrafi, a nie od tego czego jeszcze nie umie. Ważne jest, aby rozwijał u dziecka jego talenty i zainteresowania oraz budował pewność siebie, co doprowadzi do rozwoju motywacji wewnętrznej, samodzielności i odpowiedzialności. Każda zmiana to długotrwały proces, więc nasi uczniowie nie będą od razu samodzielni i odpowiedzialni. Musimy pomóc im tą umiejętność wypracować w długotrwałym procesie, dając im szansę na eksperymentowanie i poznawanie świata wielozmysłowo.
Praca planem daltońskim to działanie i doświadczanie oparte na samodzielności i odpowiedzialności.
Kluczem do sukcesu jest pozwolenie uczniom na samodzielne dokonywanie wyborów, za które będą odpowiedzialni. Samodzielność uczniów objawia się w tym, że sami poszukują rozwiązań. Jak podkreślają Roel Röhner i Hans Wenke ,,przekazanie uczniowi odpowiedzialności za proces uczenia się oznacza powierzenie mu odpowiedzialności za wynik tego procesu oraz sposób, w jaki ten wynik końcowy powstaje. Uczeń odpowiada zarówno, za wynik, jak i sam proces.”4
Pedagogika daltońska to dar współpracy nie tylko uczniów między sobą, ale dyrekcji i nauczycieli całej placówki. Jeśli rada pedagogiczna nie potrafi ze sobą efektywnie współpracować, trudno będzie nauczyć tego naszych uczniów, którzy stale nas obserwują i uczą się przez naśladownictwo. Współdziałanie i uczenie się od siebie nawzajem całej społeczności szkolnej powoduje, że wszyscy nawzajem się wspierają i pomagają sobie w pracy. We współpracy ogromne znaczenie ma atmosfera w szkole. Każdy powinien czuć się bezpiecznie i mieć poczucie, że ma wsparcie kogoś obok. W pedagogice daltońskiej nie skupiamy się na rywalizacji, zdobywaniu osiągnieć i ocen, ale na pozytywnych relacjach i chętnym zdobywaniu wiedzy. Praca w grupach pozwala dzieciom nie tylko nawiązać przyjaźnie. Daje takie kompetencje jak umiejętność rozwiązywania konfliktów, negocjacji czy prawidłowej komunikacji nie tylko z osobą, którą lubię, ale z osobą, którą szanuję za jej inność.
Pedagogika planu daltońskiego pokazuje uczniom, że każdy jest różnorodny, ale tak somo ważny i potrzebny.
Pracując w duchu pedagogiki daltońskiej skupiamy się na dobroci dla drugiego. Takie podejście doprowadza nas do dojrzewania naszych uczniów, stają się oni bardziej otwarci i tolerancyjni dla swoich rówieśników. Współdziałanie uczy słuchania innych, nieprzerywania im i mówienia po kolei, wzajemnego zachęcania do działania, proszenia innych o pomoc czy dochodzenia do porozumienia. Pracując w grupach wzrasta wydajność każdego członka zespołu. Czuje się on pewniej i dajemy mu możliwość osiągnięcia sukcesu, co jest szczególnie ważne dla dzieci z specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Powinniśmy pamiętać, że otwartość i elastyczność nauczyciela na potrzeby innych powoduje, że nasza klasa również taka jest. Świadome budowanie atmosfery wzajemnej współpracy, a nie rywalizacji sprawia, że nauka staje się nie tylko żmudnym procesem dydaktycznym. Ma szansę stać się dobrą zabawą, gdzie każdy z uczniów w swoim indywidualnym tempie może realizować swoje pasje. Wszystko, w co wkładamy serce przynosi zamierzone efekty.
1.H.Parkhurst, Wykształcenie według planu daltońskiego, Książnica Atlas, Lwów, 1928
2 Ludwika Michałowska, Odkrywanie świata dzieci. Edukacja w pięciu kolorach., SOR-MAN, Łódź, 2017,
3 Anna Sowińska, Robert Sowiński, Od nauczania do uczenia się. Nasz plan daltoński, SOR-MAN, Łódź 2017
4 Roel Röhner, Hans Wenke, Pedagogika planu daltońskiego, SOR-MAN, Łódź 2011
Agnieszka Krupa-Wiśniewska – nauczyciel wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej, nauczyciel współorganizujący proces kształcenia w szkole Podstawowej nr 24 im. Himalaistów Polskich w Tychach, trener TUS i terapeuta, pomysłodawczyni i współtwórca bloga edukacyjnego www.eduspecjalni.blogspot.com,
