Geometria to dział matematyki, którego praktyczny wymiar wykorzystujemy na co dzień, choć zwykle przestajemy go dostrzegać. Żyjemy w świecie brył, figur, kształtów, linii.
Myślenie matematyczne, a w szczególności geometryczne warto kształtować już od najmłodszych lat. Oswajanie dzieci z kształtami, bryłami, symetrią, wielkością, odległością pozwala nam na skuteczną naukę planowania ruchu i poruszania się w przestrzeni. Geometria to nie tylko odmierzanie odcinków, obliczanie pola figur, posługiwanie się cyrklem, ekierką czy kątomierzem. To przede wszystkim umiejętność kreślenia, pisania, sprawne parkowanie, układanie rzeczy w szafkach, ustawianie mebli w pokoju, obliczanie ile farby potrzebujemy do pomalowania ścian i wiele innych cennych umiejętności.
W podstawie programowej wychowania przedszkolnego odnajdujemy takie umiejętności jak: klasyfikowanie według kształtu, wielkości, rozróżnianie podstawowych figur geometrycznych (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt), „samodzielna aktywność poznawcza np. (…) zagospodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi”.
Wszystkie te umiejętności należy kształtować i doskonalić poprzez zabawy, ciekawe sytuacje edukacyjne, tak, by były one dla dzieci atrakcyjne i dostosowane do wieku.
Edukacja przedszkolna to kluczowy etap rozwoju dziecka, kiedy kształtują się podstawowe umiejętności poznawcze, emocjonalne i społeczne. Jednym z najskuteczniejszych sposobów wspierania rozwoju dziecka jest łączenie nauki z zabawą oraz twórczością. Integracja sztuki i geometrii to innowacyjne podejście, które rozwija wyobraźnię, myślenie przestrzenne i zdolności manualne.
Bazując na naszych doświadczeniach, obserwacjach i własnych zainteresowaniach, w tym roku szkolnym postanowiłyśmy połączyć geometrię ze sztuką. Tak powstał projekt „Sztuka geometrii” dla grup Elfy i Świetliki z Przedszkola Miejskiego nr 152 w Łodzi. Uzyskał on dofinansowanie w ramach programu grantowego dla przedszkoli „Rosnę z matematyką” Fundacji mBank. To już trzeci projekt, który realizujemy w naszym przedszkolu we współpracy z tą Fundacją. Projekt zaplanowano i zrealizowano w grupach mieszanych wiekowo pracujących w koncepcji edukacji włączającej.
Dlaczego sztuka?
Sztuka pozwala dzieciom na swobodne wyrażanie siebie, rozwija kreatywność, uczy obserwacji i cierpliwości. Wykorzystując różne techniki plastyczne: rysowanie, malowanie, lepienie czy wycinanie, dzieci uczą się komunikowania emocji oraz zdobywają poczucie sprawczości i własnej wartości. Działania artystyczne dodatkowo wspierają rozwój motoryki małej, która jest niezbędna do nauki pisania. Obcowanie ze sztuką wielkich artystów z kolei rozwija ciekawość świata i myślenie krytyczne. Bezpośredni kontakt z historią, sztuką i kulturą, może budzić w dzieciach pasje i zainteresowania.
Geometria to więcej niż tylko figury.
Geometria w przedszkolu nie oznacza nauki skomplikowanych wzorów, ale zabawę z kształtami, bryłami, kolorami i przestrzenią. Rozpoznawanie i nazywanie figur, układanie mozaik, budowanie z klocków – to działania, które rozwijają logiczne myślenie, orientację przestrzenną i umiejętności matematyczne. Już kilkuletnie dzieci poprzez swobodne doświadczenia potrafią intuicyjnie zauważyć symetrię, rytm i proporcje – podstawowe pojęcia geometrii.
Gdzie sztuka spotyka geometrię?
Linia, kształt, symetria, wzór, proporcja są podstawowymi elementami występującymi w matematyce i sztuce. Obie dziedziny obejmują używanie kształtów, figur płaskich i przestrzennych, różnego rodzaju linii. Przedszkolaki podczas zabaw ze sztuką w naturalny sposób poznają pojęcia z zakresu geometrii i włączają je do swojego słownika.
Zaczęliśmy od punktu. Umiejscawialiśmy go w osi współrzędnych, korzystając z maty do kodowania. Układaliśmy punkty również na gładkiej powierzchni dywanu i łączyliśmy je sznurkiem. Kiedy zaczęliśmy układać kasztany symbolizujące punkty obok siebie, dzieci zauważyły, że powstaje kreska. Wtedy przyszedł czas na włączenie sztuki. Obejrzeliśmy obrazy Georgesa Seurata, twórcy pointylizmu (zwanego też puentylizmem). Dzieci były pod wrażeniem tej techniki i postanowiły same namalować coś w ten sposób. Okazało się to bardzo pracochłonnym zajęciem. Nie wszystkim wystarczyło zapału i cierpliwości, by wypełnić punktami całą przestrzeń kartki, jednak wszystkie prace były piękne i niepowtarzalne.
Kolejnym wyzwaniem była dla nas sztuka linearna. Oglądaliśmy grafiki rysowane jedną linią między innymi przez Pabla Picassa oraz obrazy tworzone za pomocą wielu różnych linii np. Krzysztofa Kułacza Karpińskiego. Posługiwaliśmy się linijką, by narysować linie proste czy łamane, tworzyliśmy linie z włóczki, rysowaliśmy skoki żaby i schody.
W oparciu o sztukę Pieta Mondriana, Wassilego Kandinsky’ego, Kazimierza Malewicza, Adama Kały, Tony’ego Smitha, Jarosława Borka i wielu innych artystów zagłębialiśmy się w świat kształtów i figur zarówno płaskich, jak i przestrzennych. Dzieci miały okazję tworzyć mozaiki i kolaże z figur geometrycznych jednocześnie badając ich właściwości. Origami i składanie papieru stanowiły doskonałą możliwość ćwiczeń na precyzję i rozumienie symetrii. Zabawy z cieniem i światłem natomiast pozwoliły dzieciom doświadczać, jak zmieniają się kształty w zależności od kąta padania światła, co wprowadziło je w zagadnienia perspektywy i projekcji. Rytmiczne malowanie przy muzyce, tworzenie obrazów z powtarzających się kształtów dało podstawy wprowadzenia dzieci w świat wzorów i rytmów geometrycznych. Wybraliśmy się również na wycieczkę do łódzkiego Muzeum Sztuki, by obejrzeć zgromadzone tam obrazy i rzeźby, a także wziąć udział w warsztatach o abstrakcjonizmie.
W projekcie nie zabrakło działań skierowanych do rodziców. Nauczycielki przygotowały i poprowadziły dla nich warsztaty dotyczące wspierania rozwoju umiejętności matematycznych dzieci poprzez zabawy aktywizujące. W ramach projektu przeprowadzono także rodzinny konkurs fotograficzny z nagrodami „Geometria w architekturze”. Wszystkie zgłoszone prace zostały wyeksponowane na wystawie w Bibliotece Ferment, filii Biblioteki Miejskiej w Łodzi. Podsumowaniem projektu była rodzinna gra terenowa. Uczestnicy podzieleni na mniejsze grupy wykonali zadania przy siedmiu stanowiskach. Było „biegane dyktando”, w którym należało odzwierciedlić obraz, wspólne malowanie obrazu według instrukcji, układanie reprodukcji słynnych artystów za pomocą figur geometrycznych, sudoku z Kandinsky’m, klocki Lego z Mondrianem i zabawy ruchowe. Wszyscy fantastycznie się bawili, a dzieci zaprezentowały rodzicom wiedzę i umiejętności, jakie nabyły podczas realizacji projektu.
„Sztuka geometrii” to projekt krótki, trwający zaledwie trzy miesiące. Nie jest to jednak pierwsze i z pewnością nie ostatnie spotkanie naszych przedszkolaków ze sztuką. W kolejnym roku planujemy kontynuować działania i poszerzyć je o poszukiwanie matematyki w innych dziedzinach sztuki, ponieważ jest to sposób na ciekawą zabawę, a także skuteczne narzędzie wspierające rozwój dziecka na wielu płaszczyznach. Wspólne tworzenie, eksperymentowanie i odkrywanie kształtów nie tylko rozwija wyobraźnię i kreatywność, ale wprowadza dzieci w świat nauki w sposób naturalny i radosny. Dzieci nabywają umiejętności matematyczne i poznają wartość użytkową matematyki, ale również uwrażliwiają się na piękno dzieł sztuki. Wszystko w atmosferze zabawy, kreatywności, samodzielnych doświadczeń i współpracy z innymi. Warto więc już od najmłodszych lat budować mosty między sztuką a matematyką – w końcu to właśnie w przedszkolu rodzą się przyszli artyści i inżynierowie!
Agnieszka Grusiecka – nauczycielka w Przedszkolu Miejskim nr 152 w Łodzi, konsultantka Fundacji Plandaltoński.PL .
Lidia Czajka-Kancik – nauczycielka w Przedszkolu Miejskim nr 152 w Łodzi.
