Helen Parkhurst, autorka koncepcji planu daltońskiego, była jedną z tych edukatorek XX wieku, które wyprzedzały swój czas w rozumieniu potrzeb i emocji dziecka. Rozdział „Punishment – Discipline” nie jest ani rozprawą moralną, ani wykładem teoretycznym. To pogłębiona refleksja praktyka, który wsłuchuje się w głos dzieci, by zrozumieć, jak one same przeżywają relację z dorosłymi, a zwłaszcza proces karania.
Parkhurst nie była zwolenniczką kar fizycznych ani kar w ogóle, rozumianych jako narzędzie „przywracania porządku”. Przeciwnie, z jej tekstu przebija przekonanie, że kara może naruszać relację, osłabiać poczucie bezpieczeństwa i prowadzić do poczucia upokorzenia, zagubienia, a nawet buntu. W wielu miejscach podkreśla, że kara nie kształtuje charakteru i może zmieniać zachowanie chwilowo, ale nie prowadzi do trwałej przemiany. A ta – według niej – jest możliwa tylko dzięki rozumnej dyscyplinie, opartej na relacji, dialogu i zaufaniu.
W czasach, gdy pisała tę książkę (lata 50. XX wieku), przemoc fizyczna w wychowaniu była jeszcze społecznie akceptowalna, a tzw. „klaps wychowawczy” traktowany był jako element rodzicielskiej odpowiedzialności. Psychologia dziecięca była wciąż pod silnym wpływem behawioryzmu, który zakładał, że nagroda i kara są podstawowymi narzędziami kształtowania zachowań. Tym bardziej wyjątkowe było podejście Parkhurst, która choć nie neguje konieczności stawiania granic, ostrzega przed nadużywaniem władzy dorosłego, szczególnie w momentach emocjonalnego napięcia.
Z jej słów wyłania się obraz rodzica jako artysty wychowania, którego zadaniem nie jest kontrolowanie dziecka, lecz opanowanie siebie – swoich reakcji, nastrojów, emocji. To rodzic ma być przykładem, osobą zdyscyplinowaną, by dziecko mogło się tej dyscypliny nauczyć. Dyscyplina, w ujęciu Parkhurst, to proces samopoznania i rozwoju – nie represji.
Czytamy Helen
Kliknij w link poniżej i zapisz się na cotygodniowe czytanie na żywo rozdziałów książki Helen Parkhurst „Exploring the Child’s World”
Choć Exploring the Child’s World to książka mniej znana niż Education on the Dalton Plan (1922), to jej treść doskonale uzupełnia daltońską filozofię. W obu przypadkach Helen Parkhurst opowiada się za samodzielnością dziecka, jego sprawczością i partnerską relacją z dorosłym. W swoich publikacjach oraz wykładach w Teachers College (Columbia University) podkreślała, że autentyczna edukacja wymaga zaufania i wolności, a nauczyciel ma być mentorem, a nie kontrolerem.
Dziecko niesprawiedliwie ukarane jest również ofiarą gniewu. Poznaj emocje z tym związane, które pokazała w innym rozdziale swojej książki: LINK
Dodatkowe źródła dla zainteresowanych:
- Helen Parkhurst, Education on the Dalton Plan (1922), manifest pedagogiczny, w którym po raz pierwszy opisuje koncepcję edukacji opartej na wolności, odpowiedzialności i współpracy.
- Helen Parkhurst, Growing Pains (niewydane szeroko, ale fragmenty dostępne w archiwach Teachers College), zbiór osobistych refleksji o edukacji i obserwacjach dzieci.
Wnioski dla współczesnego nauczyciela, wychowawcy, rodzica:
- Kara nie jest drogą do zmiany postawy, to narzędzie chwilowego efektu, często okupione stratą emocjonalną.
- Dyscyplina to proces prowadzący do samokontroli, rozwijany przez rozmowę, zrozumienie i konsekwentne wsparcie.
- Dzieci pragną sprawiedliwości, nie pobłażliwości, ale ta sprawiedliwość musi być rozumna, a nie mechaniczna.
- Rozmowa, a nie reakcja – to zadanie dorosłego, bo wychowanie zaczyna się tam, gdzie kończy się krzyk.
Robert Sowiński
Przewodniczący Rady Fundacji Plandaltoński.Pl,
Wydawca portalu plandaltonski.pl,
Właściciel Wydawnictwa SOR-MAN,
Dyrektor Centrum Edukacji Daltońskiej Plandaltonski.pl
