Tytuł artykułu: Dostrojony nauczyciel do potrzeb uczniów wracających do szkół po nauczaniu zdalnym – wersja do słuchania na końcu artykułu.
Najbliższy początek nowego roku szkolnego z pewnością nie będzie podobny do tego z poprzednich lat. Powrót do szkoły a dokładniej, do nauki stacjonarnej u wielu uczniów wywoła reakcje stresowe, które znacząco utrudnią im edukację. Aby określić, jak od września poradzą sobie nasi uczniowie, możemy wykorzystać jeden z najlepszych systemów metod prognostycznych, który opiera się na stwierdzeniu, w jaki sposób to my, nauczyciele, poradzimy sobie z powrotem do szkolnej rutyny.
Doświadczenia uczniów związane z pandemią są bardzo zróżnicowane.
W wielu domach w odmienny sposób podchodzi się do tego tematu. Niektórzy po powrocie do klasy, kolegów, koleżanek i nauczycieli będą czuć się bezpiecznie, dla innych będzie to trudne, a nawet traumatyczne przeżycie. Szkoły i nauczyciele są wprawdzie przyzwyczajeni do wspierania swoich uczniów w pokonywaniu różnych problemów, jednak obecna sytuacja wielokrotnie te trudności spotęgowała. Obecnie bardzo często zaznacza się, że uczniowie po powrocie do nauki w trybie stacjonarnym mogą mieć kłopoty z koncentracją, z przerzutnością uwagi oraz z zapamiętywaniem nowych informacji. Ich reakcje na stres związane z kolejną zmianą ich rutynowych, codziennych czynności może wyglądać jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.
Utrzymanie niezbędnego wsparcia w obszarze zdrowia psychicznego w dłuższej perspektywie będzie wymagało, aby nauczyciele zadbali również o siebie w tym zakresie.
To zagadnienie powinno być potraktowane priorytetowo. To, jak nauczyciel dostroi się do potrzeb uczniów będzie zależało od jego kondycji psychicznej i uświadomienia sobie, jak jego stan oddziałuje na jego podopiecznych. Praca w warunkach nauczania zdalnego nie była wbrew obiegowej opinii korzystna dla nauczycieli. Kształcenie na odległość stało się żmudnym wyzwaniem z wielu powodów, których nie można było w pełni przewidzieć. W pierwszej kolejności, obciążenie pracą było znacznie większe niż w nauczaniu stacjonarnym ponieważ oprócz standardowych lekcji, ważnym stało się angażowanie „niewidzialnych” uczniów znajdujących się po drugiej stronie monitora. Dzieci i młodzież przebywali w różnych środowiskach, z różnymi problemami, byli pogrążeni we własnej, czy rodzinnej dysfunkcji. Nic dziwnego, że wielu nauczycieli czuje bezradność, nieskuteczność i wyczerpanie. Są zniechęceni faktem, że nie potrafią się spełnić w swojej roli, bo nie wiedzą, co obecnie jest pożądanym sukcesem. Pomimo ogromnego z ich strony wysiłku, biorą nadmierną odpowiedzialność za brak postępów niektórych uczniów.
Trzeba pamiętać, że standardy nowych wymagań dotyczące kształcenia uczniów w domu zaczęły być wymyślane w dniu, w którym rozpoczęło się zdalne nauczanie i niestety te wymagania wciąż się zmieniają. Nigdy wcześniej pracownicy pedagogiczni szkoły nie byli w takiej sytuacji, więc nie ma ustalonych i potwierdzonych oczekiwań co do tego, co jest realistyczne, co jest możliwe i jak zoptymalizować nauczanie na odległość. Jasno zdefiniowany poziom sukcesu jest niezbędny w każdej branży i to on zapobiega wypaleniu zawodowemu. Można powiedzieć, że nauczyciele musieli budować samolot podczas jego lotu.
Pandemia wymusiła na całym środowisku szkolnym, spędzanie codziennie wielu godzin będąc skupionym przed ekranem monitora. Łatwo tracimy wtedy poczucie czasu i miejsca, jesteśmy zdezorientowani i odłączeni od świata rzeczywistego, doznajemy wrażenia dysocjacji. To właśnie czynniki modyfikacji w scenerii codziennego życia, takie jak spotkania z ludźmi, częsta zmiana miejsca i otoczenia, wpływają na zmniejszenie reakcji wywołujących stres. W normalnych, niepandemicznych warunkach, kilkakrotnie w ciągu dnia doświadczamy resetowania stresu w wyniku przebywania w różnorodnych przestrzeniach, sytuacjach i grupach ludzi. W przypadku pracy wykonywanej wyłącznie na komputerze, nie mamy takiej możliwości.
Na co zwrócić uwagę, po powrocie uczniów do szkoły?
Przede wszystkim na zróżnicowanie dzieci i młodzieży pod względem społecznym, emocjonalnym i poznawczym. Mogą oni, z różnych powodów, odmiennie reagować na sytuacje stresowe na lekcjach, odwołując się do wspomnień sytuacji i zdarzeń, jakich doświadczyli podczas nauki zdalnej:
- Chaotyczne środowisko rodzinne. Uczniowie mogli doświadczyć różnych nieprawidłowości w zwyklej, codziennej rutynie, od pory snu i posiłków, przygotowanie do szkoły, odrabianie lekcji, po wyjście z psem na spacer. W warunkach szkolnych dzieci mogą mieć trudności w ponownym przystosowaniu się do obowiązujących schematów. Zostali przyzwyczajeni do korzystania z łazienki, kiedy tylko zechcą, do wyłączania kamer i wyciszania się, aby móc porozmawiać na „marginesie” z kolegą lub koleżanką, lub zagrać z nimi w grę.
- Chroniczne negowanie. Okres pandemii to dla rodziny okres przebywania ze sobą w bliskich kontaktach. To również czas, w jakim zapędzeni rodzice poznają swoje dzieci. Niestety wielu uczniów zostało odrzuconych, zaniedbanych i źle traktowanych przez swoich opiekunów. Powtarzano im wielokrotnie, że są rozczarowaniem, źródłem kłopotów, źródłem nieszczęścia i że są niekompetentni i niezdolni. „Jesteś leniwy, zawsze jesteś taki głupi, jesteś totalnie nieudolny”.
- Notoryczne poczucie bycia niekochanym, nieważnym. W szkole taki uczeń albo będzie wymuszał uwagę, albo wręcz przeciwnie, będzie mocno wycofany. Wielu z tych uczniów wejdzie do klasy z emocjonalnymi bliznami po nieudanych próbach nawiązania wymarzonych relacji z najbliższymi. Ich niespełnione potrzeby w tym zakresie zakłócą ich zdolność do funkcjonowania.
- Utrata przyjaźni. Czynnik ten jest głównym zmartwieniem młodych osób. W warunkach szkolnych uczeń może czuć się bardzo samotny, wycofany lub wręcz przeciwnie – agresywny, wybuchowy, nadmiernie zwracający na siebie uwagę.
- Poczucie przewidywalności sytuacji. Uczniowie pragną nie tylko stabilizacji ale i nowości. Wielu z nich zaczęło bać się choreograficznej identyczności swoich dni, w coraz większym stopniu dopadał ich w marazm i przygnębienie. Nie od dziś wiemy, że młodzi potrzebują więcej zabawy, zaimprowizowanego spaceru, konkursu na zrobienie papierowego samolotu.
- Poczucie niekompetencji. Podczas zdalnego nauczania ogromna rzesza dzieci borykała się z trudnościami w nauce, przez co utraciła pewność siebie i w znacznym stopniu obniżyła swoją samoocenę.
Kurs w którym dyrektorka przedszkola daltońskiego przedstawia krok po kroku przez 16 lekcji jak wprowadzić planowanie oraz jak przygotować efektywne instrukcje. Kiedy już poznałaś plan daltoński i wiesz z grubsza o co chodzi zaczynaja się działania, czyli wdrożenie. I tutaj przyda Ci się ten kurs!
Wspomnienia doświadczeń z okresu nauki w domu, mogą powodować uczucie zdenerwowania, smutku, złości i wielu innych rodzajów emocji.
Uczniowie będą wyrażać uczucia poprzez swoje zachowanie, które może okazać się znacznie trudniejsze do opanowania niż miało to miejsce jeszcze przed pandemią. Powszechnie wiadomo, że jakość relacji między nauczycielami a ich uczniami zawsze miała ogromny wpływ na rozwój emocjonalny tych drugich. Utrzymywanie prawidłowych kontaktów w wirtualnej klasie było znacznie trudniejsze, niż w przypadku osobistej pracy z uczniami. Nawiązywanie bliskich, ufnych i opiekuńczych więzi może stać się trudne po powrocie do szkoły ze względu na inny poziom i sposób ich budowania w wirtualnym świecie.
Dostrojeni nauczyciele prawidłowo odczytają stany emocjonalne swoich uczniów i odpowiednio dostosują swoje interakcje. Kiedy uczniowie poczują, że nauczyciel się do nich „dopasował”, będą bardziej stabilni emocjonalnie i poczują się bezpiecznie. Dzięki temu, zaczną rozwijać zaufanie do własnych możliwości, obniżą świadomość zagrożenia wynikającą z konieczności ponownej adaptacji do warunków szkolnych. Sytuacja taka pozwoli młodym ludziom być bardziej skupionym na teraźniejszości, lepiej przetwarzać i odpowiednio reagować na to, co się dzieje. Chętniej przyjmą wskazówki od osoby, która rozumie ich problemy a także z większą łatwością przyjdzie im aprobować krytykę oraz reagowanie na pochwały.
Słowa wypowiadane przez nauczyciela są okazją do budowania i nawiązywania relacji z uczniami, dlatego powinny być przez nich starannie dobierane. Mogą one kierować percepcją i nastrojem, eskalować zachowanie albo zmniejszać negatywne pobudzenie u uczniów. Sposób wyrażania się może pocieszyć, ale też aktywować negatywne wspomnienia powstałe podczas nauki zdalnej. Dlatego, aby słowa mogły spełnić swoją funkcję należy dobrze je dostosować do napotkanej sytuacji.
Podczas interakcji z młodymi osobami należy często używać synonimu słowa „dawać”. Uczniowie, którzy mają niezaspokojone potrzeby emocjonalne, powinni często słyszeć słowo „dam ci”, zwłaszcza gdy stawiamy przed nim pewne wymagania. Możemy dać czas, przestrzeń do pracy, czy szansę. Powinno się dobierać słowa tak, by uczniowie poczuli, że coś od nas otrzymali:
„To ważne, więc dam ci trochę czasu na przemyślenie tego.”
„Jestem pod wrażeniem, dam ci jeszcze….”
„Wiem, że nie jesteś zadowolony ze swojej pracy, więc dam ci szansę spróbować jeszcze raz.”
„Wiem, że chcesz to powtórzyć przed pokazaniem komukolwiek, więc dam ci….”
Słowa mogą odzwierciedlać związek. Pomyśl o relacji, jaką chcesz nawiązać ze swoimi uczniami. Używaj słów w sposób, który może zbudować pozytywny charakter tych kontaktów i zaspokoić osobiste potrzeby uczniów:
„Miło z twojej strony, że pozwoliłeś Markowi…”
„Dostrzegłem w Tobie mocne strony…”
„Właśnie zauważyłem u ciebie ….”
Uczniowie mają problem z przyjmowaniem pochwał, które ich oceniają, gdy szczegóły nie zostały określone jako pierwsze:
„Jesteś świetną pisarką…”.
Uczeń wtedy pomyśli:
„Co sprawia, że on/a tak myśli?”
„Jeśli nie jestem tak dobra, jak myśli, to się mną bardzo rozczaruje, kiedy się o tym dowie”.
Ważne jest podkreślenie tego, co zrobiło na tobie szczególne wrażenie:
„Ilekroć czytam Twoje teksty ….”
Dodaj element budujący:
„Wiesz, że Twoja historia będzie interesująca dla innych ludzi”.
Ważne jest bycie pod wrażeniem, bo uczniowie lubią „przekraczać” oczekiwania nauczyciela.
„Jestem pod wrażeniem.”
„Spodziewałem się, że ….”
„Musiałeś naprawdę ciężko pracować.”
Wielu uczniów nigdy nikomu nie zaimponowała, chyba że zachowała się niewłaściwie, ale ten charakter zwrócenia na siebie uwagi jest krótkotrwały.
Budowanie uczniowskiej odporności na dowolnym przedmiocie.
Moja mama zawsze powtarzała mi, że szczęście to klucz do życia. W szkole kiedyś pani zapytała mnie, kim chcę być, kiedy dorosnę. Odpowiedziałem chcę być „szczęśliwy”. Pani powiedziała, że nie rozumie, a ja odpowiedziałam, że nie rozumie życia.
John Lennon
Po powrocie do szkoły, kluczowym rozwiązaniem w budowaniu rozwoju uczniów stanie się bazowanie na posiadanych i przyswojonych przez nich zasobach.
Proces ten nie powinien polegać na wyjaśnianiu funkcjonowania za pomocą modelu deficytowego (uzupełnianie niedoborów, kompensowanie braków, naprawianie szkód). Dlatego jednym z najważniejszych zadań nauczyciela, będzie pomoc uczniowi aby spojrzał na siebie jak na zmieniająca się osobę, a co więcej osobę, która jest zdolna do osiągnięcia sukcesu.
Już sam komunikat skierowany przez nauczyciela do ucznia może nasilić wrażenie, że uczeń „utknął w miejscu”, ale z drugiej strony może spowodować zmianę zachowania i postaw u dziecka. Wypowiedziane przez nauczyciela zdanie z wydźwiękiem statycznym, „Widzę, że masz trudności z rozwiązaniem zadania, więc muszę Ci pomóc”, tylko potwierdzi cechę przypisaną sobie przez ucznia z trudnościami w nauce: „Tak, ciągle mam kłopoty z matematyką i ciągle potrzebuję pomocy”. Komunikat zmiany, „Czasami rozwiązywanie zadań przychodzi ci łatwiej, dzisiejsze ćwiczenie może wymagać małej pomocy, pozwolisz, że ciebie naprowadzę?”, pokazuje, że trudności szkolne nie są stałym wzorcem i pojawiają się również momenty, kiedy uczeń radzi sobie z zadaniami szkolnymi bez większego problemu.
Dziecko uczy się właściwie postępować, kiedy nauczyciel skieruje do niego komunikat zmiany, zwracając szczególną uwagę na włożony wysiłek, a nie tylko na rezultat. Konsekwencją takiego postępowania w każdym wypadku będzie pochwała. Nauczyciel przenosi w ten sposób akcent z konieczności kontrolowania uczniowskiego zachowania na bardziej rozwojowe podejście, które wyposaża dzieci w wiedzę i umiejętności, pozwalające im lepiej moderować własne postępowanie, rozumieć i zarządzać własnymi emocjami.
Po powrocie do szkoły, po zdalnym nauczaniu, oczekiwane będzie pozytywne podejście do nauczania, praca z uczniem, a nie przeciwko niemu. To budowanie na mocnych stronach, a nie krytykowanie słabości dzieci. Każdy młody człowiek ma moc, czyli swój własny zestaw sił sprawczych. Jeżeli środowisko szkolne ich nie rozpozna i nie będzie wzmacniało, to uczeń spędzi czas i zmarnuje energię na myśleniu o tym, w czym nie jest dobry. Pod presją kary będzie pracować ciężej, aby sprostać wymaganiom dorosłych (nauczycieli, rodziców). Jednym się to udaje, a inni odczuwają intelektualną bezradność i apatię, która bardzo często przeradza się w depresję i obojętność. Uczeń, który ma złe doświadczenia w testach np. z matematyki często generuje myśli: „Nie mogę rozwiązać tych zadań” podsycając w ten sposób uczucie zniechęcenia i smutku. Z powodu takiego sposobu postrzegania przestaje się uczyć, generując kolejne negatywne przeżycia. Powstaje spirala samospełniającego się proroctwa. Trening budowania odporności, który można przeprowadzać na dowolnej lekcji, pomaga przeciwdziałać dysfunkcjonalnym przekonaniom, a tym samym depresji i wycofania się z podejmowania wysiłku. Odporność jest kompetencją, w którą każde dziecko można wyposażyć przy odpowiednim wsparciu ze strony nauczyciela. Szkoła podstawowa, to doskonały czas na jej budowanie. Uczniowie są tak elastyczni, że ćwiczenia kształtujące umiejętność pokonywania trudności łatwiej jest wdrożyć w tym wieku, niż w dorosłości. Dysponują oni odmienną samooceną zależną od własnych kompetencji i doświadczeń. Ten sam uczeń będzie przygnębiony i apatyczny na lekcji matematyki, a entuzjastyczny i radosny na zajęciach z historii, podczas których poczucie własnej wartości jest skutecznie rozwijane. Uczniowie określają siebie jako zwycięzców lub jako przegranych, mając rozmaite umiejętności wykorzystywane w różnych środowiskach.
Pozytywne emocje mogą być wzbudzane na dowolnym przedmiocie nawet takim, który określany jest jako bardzo trudny. Strategie są na tyle proste, że bez kłopotu zostaną włączone w rutynową praktykę, gdy pojawią się odpowiednie możliwości. Nauczanie skomplikowanego pojęcia na matematyce może zostać wykorzystane do rozumienia przez uczniów swoich emocji, które to pojęcie u nich generuje (np. strach, niepewność). Nauczyciel rozpoznając uczniowskie emocje pomaga budować odporność, pokazuje, że można przezwyciężać trudności i wykorzystać lepiej swoje możliwości. Zachęca uczniów do mówienia o ludziach, którzy przebrnęli z powodzeniem przez przeciwności lub sam czyta historie osób, którzy dobrze poradzili sobie w trudnych sytuacjach. Przypomina, ze mogą prosić o wsparcie w dowolnej chwili. Odporność staje się na takiej lekcji dynamicznym procesem uczenia się, łączącym wiele strategii, które zostaną wykorzystywane przez uczniów w obliczu stawianych przed nimi wyzwań.
Poniżej proponowane, proste ćwiczenia można wykorzystać na dowolnej lekcji, na której kształtowane kompetencje odporności będą miały wpływ na osiąganie przez uczniów zaplanowanych celów lekcji.
Ćwiczenie 1. Metafora odporności.
Można przyjąć tezę, że system pojęciowy, w ramach którego uczeń myśli i działa, jest z natury metaforyczny. Metafora to rozumienie i doświadczenie pewnego rodzaju rzeczy w terminach innych rzeczy. Ćwiczenie to wykorzystuje model budowania odporności, identyfikuje i łączy zasoby ucznia potrzebne do radzenia sobie z trudnościami. Uczeń rozpozna swoje mocne strony i zacznie budować kompetencje pozwalające stawić czoło przeciwnościom.
Nauczyciel: Wyobraź sobie, że jesteś kapitanem samolotu, którym lecisz i nagle, w połowie drogi pogarszają się warunki pogodowe. Złe warunki atmosferyczne to przeciwności losu. Odporność to zdolność do poprowadzenia maszyny w tych niesprzyjających okolicznościach. To, czy samolot dotrze do celu zależy od poziomu podatności na nieprzychylne sytuacje, w tym od czynników związanych z kapitanem (twoją osobą), od drugiego pilota (twojego przyjaciela, wychowawcy), załogi samolotu (nauczycieli, uczniów twojej klasy), załogi naziemnej (rodziców, rodziny, pozostałych nauczycieli, rówieśników). Samoloty różnie będą reagowały na złe warunki pogodowe, podobnie dzieci reagują na przeciwności losu. Spróbuj narysować samolot, dookoła niego zapisz, jakie cechy związane z odpornością powinien mieć pilot oraz jakie komunikaty, skieruje on do osób, które mogłyby udzielić mu wsparcia.
Ćwiczenie 2. Bądź elastyczny jak gumka.
Samokontrola behawioralna jest skuteczną strategią pozwalającą przerwać negatywne, samookreślone myśli, zmienić nastawienie, uczucia i działania. Uczniowie uruchamiają mowę wewnętrzną, zadają sobie pytania, udzielają instrukcji w sytuacjach postrzeganych jako zagrożenie. Kształtują się kompetencje bycia elastycznym i dobrze przystosowanym do zmian.
Przebieg ćwiczenia:
Nauczyciel: To ćwiczenie pozwoli ci zaobserwować twoje myśli, które wpływają na podejmowane przez ciebie działania. Wykonując to ćwiczenie nauczysz się pozytywnego sposobu myślenia. Zapiszemy słowa klucze, które przywołasz w obliczu pojawiających się trudności. Odporność oznacza być giętkim jak gumka. Wsłuchaj się w siebie czytając przygotowane poniżej zadanie. Zaobserwu,j czy się dopingujesz czy zniechęcasz? Zapisz pojawiające się myśli.
Nauczyciel informuje uczniów, że negatywne myśli można przeciwstawić Pozytywnymi Zdaniami. Nauczyciel zapisuje na dużej tablicy pierwsze Pozytywne Zdania:
- Mam otwarty umysł.
- Mówię sobie: zatrzymaj się na chwilę, oddychaj głęboko.
- Mogę to zrobić.
- Zrozumiem i ukończę to zadanie.
Nauczyciel dyktuje zadanie z matematyki. Prosi uczniów, aby w trakcie jego rozwiązywania wymyślili strategie lub Pozytywne Zdania, które pozwolą przerwać negatywne myśli i mimo trudności kontynuować działania. Nauczyciel zapisuje strategie lub Pozytywne Zdania na tablicy.
Ćwiczenie 3. Mandala. „Jakie są moje uczucia, kiedy uczę się o…” Odkrywanie emocji przez kolor.
Celem tego ćwiczenia jest odkrywanie i wyrażanie własnych uczuć w związku z wprowadzeniem nowego trudnego pojęcia na danym przedmiocie. Cztery obszary mogą być powiązane z danymi celami lekcji, umiejętnościami, wiedzą. Uczniowie uczą się, co mogą mówić i robić w obliczu trudności, oraz jak powrócić do czynności po natrafieniu na przeszkody.
Materiały: arkusz mandala, kolorowe kredki
Nauczyciel przedstawia arkusz Mandali. Wyjaśnia, że podzielona ona jest na obszary tzw. umiejętności szkolne/cele lekcji. Pod koniec lekcji prosi uczniów, aby wybrały jeden obszar i pokolorowały zgodnie z odczuciami.
Uczeń wybiera jeden obszar/cel/umiejętności i dopasowuje kolor, który najbardziej oddaje związane z nim uczucia. Np. kolor żółty, kiedy czuje się szczęśliwy lub ciemniejszy, kiedy dane pojęcie wzbudza emocje, które ma bardziej negatywne zabarwienie. Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat wyboru koloru, aktywnie słucha, poznaje emocje uczniów.
Nauczyciel rysuje tabelkę i wiąże kolory z odpowiednimi uczuciami, emocjami. Jeżeli ćwiczenie wykonywane jest na danym przedmiocie, nauczyciel może dołączyć kolumnę prosząc uczniów o wymyślenie strategii radzenia sobie z negatywnymi emocjami.
Ćwiczenie 4. Komiks odporności.
Ćwiczenie ma na celu kształcenie między innymi odporności w obliczu wyzwań szkolnych.
Nauczyciel informuje uczniów, że odporność to klucz do szczęścia i sukcesu. Odporne dzieci prawidłowo reagują na zachowania innych, mają poczucie humoru i potrafią śmiać się z kłopotliwych sytuacji, umieją przemyśleć trudne sytuacje i znaleźć rozwiązanie. Wiedzą kim są, mają poczucie, że potrafią kontrolować swoje emocje i zachowanie, kiedy przychodzi im się zmierzyć z trudnym zadaniem. Nauczyciel prosi, oby uczniowie wyobrazili sobie, że są osobą, która posiada te cechy i wykonały poniższe ćwiczenie:
Nauczyciel: Postacie w komiksach często mają „chmurki nad głową”, kiedy myślą oraz owal, który jest używany, gdy ktoś do nich mówi. Na środku kartki narysuj chmury i owalne kształty na brzegu kartki. Na dole kartki napisz dzisiejsze wyzwanie/trudności/przeciwności. Pomyśl o nim. Co powiesz sobie w myśli? Napisz te myśli w chmurkach.
Kiedy uczniowie zapiszą swoje myśli w chmurkach, poproś chętnych o ich odczytanie.
Kolejnym krokiem będzie wykorzystanie owalnych kształtów do utworzenia zdań, które ktoś wypowiada do ucznia z zewnątrz.
Nauczyciel: Teraz pomyśl o słowach, które wypowiedziane przez inne osoby pomogą ci uporać się z trudnościami/wyzwaniem i pójść do przodu. Może to być np. trener, który mówi: „możesz to zrobić!” lub nauczyciel matematyki: „to zadanie można rozwiązać na wiele sposobów, ty znalazłeś jeden z nich”.
Nauczyciel prosi uczniów, aby przyjrzeli się swoim pracom i opisali, co one mówią o ich odporności.
Prace uczniów powinny zostać wyeksponowane. Pozwolą na odwołanie się do zapisów uczniów w obliczu pojawiających się trudności szkolnych.
Agnieszka Jastrzębska, Monika Ilnicka
Listen to „ONDU#105: Powrót do szkoły – Agnieszka Jastrzębska, Monika Ilnicka” on Spreaker.
Obrazek wyróżniający: Photo by Kelly Sikkema on Unsplash
