Matematyka w przedszkolu to nie jest oczywiście przedmiot, podobny do tych w szkole. Obecnie obowiązująca podstawa programowa wychowania przedszkolnego nie wyróżnia edukacji matematycznej jako osobnego działu. Została ona włączona do sfery poznawczej dziecka. Należy jednak pamiętać, że nie da się rozwijać umiejętności tylko z jednego obszaru. Wszystkie cztery, czyli obszar fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy, przenikają się wzajemnie, oddziałują na siebie i są tak samo ważne. Edukacja matematyczna ma ogromny wpływ na kształtowanie odporności emocjonalnej.
Znajomość matematyki porządkuje życie przedszkolaka. Dzięki niej dziecko orientuje się w schemacie własnego ciała, w przestrzeni, uczy się określać upływający czas, sprawiedliwie rozdzielać zabawki, dokonuje prostych pomiarów, uczy się wartości pieniądza. Matematyka to także rozwijanie logicznego myślenia, rozwiązywania problemów, dostrzegania przyczyn i skutków zachodzących zjawisk i wykonywanych czynności. Jednym słowem matematyka to nieodłączny element życia każdego, nawet najmłodszego człowieka. Znajdujemy ją w przyrodzie, w kuchni, w muzyce, w sporcie, a nawet w filozofii i naukach o języku.
Kiedy rozmawiamy o matematyce najczęściej słyszymy dwa stanowiska. Oba odnoszące się do nauki
matematyki w szkole. Jedni ją uwielbiają, dla innych jest to zmora. Nie chcę wnikać w przyczyny
niechęci do matematyki, choć sama należę do osób, które jeszcze do niedawna utożsamiały jej naukę
z najgorszym złem i koszmarem. Co zrobić, by była ona atrakcyjna i by dzieci zrozumiały jak bardzo jest potrzebna? Jak zmienić nudny i trudny świat liczb i figur w fascynującą przygodę i kształtowanie myślenia matematycznego?
Należy zacząć już od przedszkola. Wiek od 3 do 7 lat to czas intensywnego rozwoju. Dziecko poprzez
zabawę, manipulowanie i doświadczanie eksploruje otoczenie i nabywa umiejętności komunikacyjne,
uczy się współdziałania i buduje swoją odporność emocjonalną. „Zabawa” – to słowo klucz. Jeśli
chcemy, by nauka matematyki stała się przygodą, dziecko musi być aktywne, doświadczać, bawić się.
Kolorowanie 5 z 10 narysowanych na karcie pracy marchewek nie jest właściwym sposobem
kształtowania świadomości liczby. Dziecko musi wziąć te marchewki do ręki, poczuć ich ciężar, zapach
i fakturę. Ułożenie na dywanie zbiorów w szarfach, np. lalek, misiów i piłek, określanie, w którym
zbiorze jest najwięcej, najmniej, tyle samo będzie dla dziecka o wiele bardziej wartościowe i ciekawe
niż zaznaczanie tych zbiorów kolorami na karcie pracy.
Przedszkolak bazując na własnym doświadczeniu będzie potrafił wśród narysowanych elementów typu piórko, patyk, kamień wskazać ten, który jest najcięższy czy najlżejszy, jednak dużo przyjemniejsza będzie możliwość sprawdzenia poprzez wzięcie tych przedmiotów do ręki, zważenie na wadze szalkowej, sprawdzenie ile patyków potrzebujemy, by ważyły tyle samo co kamień. Doskonałą przestrzenią do realizowania sytuacji edukacyjnych jest otaczająca nas przyroda. Znajdziemy w niej naturalne liczmany, symetrię, rytm, różnorodne wielkości, możliwość mierzenia, ważenia, tworzenia zbiorów. Przeniesienie procesu uczenia się poza budynek szkoły czy przedszkola określa się mianem edukacji outdoorowej, pedagogiki lasu czy pedagogiki przygody to przeniesienie procesu uczenia się poza budynek szkoły czy przedszkola. Aktywność w środowisku naturalnym sprzyja nie tylko rozwojowi sprawności ruchowej, ale daje również możliwość zdobywania doświadczeń, odkrywania, wielozmysłowego poznawania świata, budzenia szacunku do przyrody, współdziałania z kolegami i oczywiście dobrej zabawy, która w okresie przedszkolnym jest podstawową formą edukacji.
W Przedszkolu Miejskim nr 152 w Łodzi mamy świetne warunki do realizowania sytuacji edukacyjnych poza budynkiem przedszkola. Sale na parterze posiadają rozległe tarasy, na które wychodzi się bezpośrednio z sal. Ponadto przedszkole ma duży ogród podzielony na dwie części: rekreacyjną, wyposażoną w urządzenia sportowo – rekreacyjne (huśtawki, karuzele, ścianka wspinaczkowa, zjeżdżalnia, równoważnie, piaskownice itp.) oraz przyrodniczo – doświadczalną, w której znajdują się kwietne rabaty, warzywnik, skalnik, przestronna altana, stacja pogody, zegar słoneczny, zbudowane z palet: letnia kuchnia, warsztat i sklepik. Postanowiłyśmy wykorzystać to zaplecze i wspólnie z Agatą Sznajder napisałyśmy projekt matematycznej edukacji outdoorowej „Matematyka wokół nas”, który uzyskał dofinansowanie
mFundacji w ramach programu grantowego dla przedszkoli „Rosnę z matematyką”.
Projekt realizowany był w grupach Elfy i Świetliki. Jednym z głównych celów, oprócz podniesienia
kompetencji matematycznych dzieci było stworzenie mobilnego zewnętrznego kącika matematycznego na naszych tarasach. Dzięki dofinansowaniu zakupiłyśmy gry wielkoformatowe, takie jak chińczyk, warcaby, tarcza XXL, „Wygibajtus”, wagi szalkowe, podłogowe liczydło. Oprócz tego dzieci tworzą własne gry na pozyskanych od rodziców tłach fotograficznych, wykorzystują do zabaw matematycznych materiały naturalne. Kąciki matematyczne usytułowane są przy wyjściu na taras. Dzieci wspólnie z nauczycielkami opracowały zasady korzystania z tarasu. Zależało nam na tym, by były one jednolite, gdyż często odwiedzają nas dzieci z innych grup i one również mają prawo korzystać z naszych zewnętrznych kącików.
Do realizacji projektu zaangażowałyśmy również rodziców. Bawiliśmy się wspólnie podczas rodzinnej
gry terenowej „liczenie w terenie”, zorganizowanej w bliskiej okolicy przedszkola. Rodziny wykonywały zadania rozmieszczone na pięciu stacjach, które zaznaczone były na specjalnie przygotowanej w tym celu mapie. Oprócz tego zorganizowane zostały warsztaty dla rodziców prowadzone przez firmę zewnętrzną. Rodziny naszych przedszkolaków miały również możliwość wzięcia udziału w konkursie „Rodzinne zabawy matematyczne w terenie”. Wszystkie zgłoszone prace zostały zamieszczone w przygotowanym na zakończenie projektu ebooku „Spacer z matematyką”. Został on rozdystrybuowany wśród rodziców, zamieszczony do pobrania na naszej stronie internetowej i przesłany pocztą elektroniczną do czterech pobliskich przedszkoli.
Podsumowanie
Projekt był krótki, trwał zaledwie 3,5 miesiąca, ale już wiemy, że był strzałem w dziesiątkę. Zabawa w terenie samodzielnie zebranym materiałem przyrodniczym to edukacja, która daje dużo lepsze efekty niż wypełnianie kart pracy. Dzieci są aktywne, zaangażowane, twórcze, chętnie współpracują i pomagają sobie wzajemnie. Dzięki temu realizacja podstawy programowej staje się przygodą również dla nauczyciela. Poza tym dzieci chętnie korzystają z naszych mobilnych kącików matematycznych. Wybierają gry, wychodzą na taras w czasie wolnym bez bezpośredniej obecności nauczyciela. Rozwijają przy tym nie tylko kompetencje matematyczne, ale również współpracę, samodzielność i odpowiedzialność, czyli to co w planie daltońskim najważniejsze. Z informacji zwrotnych od rodziców wiemy, że przenoszą proponowane w przedszkolu zabawy matematyczne do domów, proponują rodzicom zabawy matematyczne podczas spacerów. Dla nas to najlepszy sygnał, że edukacja outdoorowa, nie tylko matematyczna, jest dla dzieci atrakcyjna i daje możliwości indywidualnego rozwoju.
Agnieszka Grusiecka – nauczycielka w Przedszkolu nr 152 w Łodzi
