„Polityka jakości w edukacji i konsultacje klasowe” – Hans Wenke , Brno 2011
Biorąc pod uwagę filozofię edukacji daltońskiej, jest oczywiste, że szkoły są odpowiedzialne za monitorowanie i poprawę jakości nauczania. Chodzi o specjalną strategię nauczania i proces interakcji pomiędzy uczniami i nauczycielami, między uczniami oraz między nauczycielami.W celu zapewnienia tej jakości wystarczą tylko dwie rzeczy:
– robienie dobrych rzeczy;
– robienie dobrych rzeczy w poprawny sposób.
Ale jakie są te dobre rzeczy?
Jeżeli chodzi o zachowanie nauczyciela i dobrą edukację wykorzystującą pedagogikę planu daltońskiego, Roel Röhner i Hans Wenke rozwinęli i stworzyli narzędzia oparte na tak zwanych kompetencjach podstawowych. Niestety w codziennej praktyce wzajemne konsultacje klasowe rzadko są wykorzystywane. Argumentem wykorzystywanym do ignorowania problemu jest często stwierdzenie, że „nie ma na to czasu” lub „to nie może być zrobione w naszej szkole”. Dlatego właśnie, bardzo efektywne narzędzia pomocne do wdrożenia usprawnień są tak często pomijane. Należy stwierdzić, że wzajemne konsultacje klasowe są odpowiednie w ramach projektu tzw. Learning School (Peter Senge).
Pracownicy uczą się od siebie nawzajem
Przykład: Praktyczne działania w ramach daltońskiej wizji to m.in. delegowanie odpowiedzialności na ucznia, co jest bardzo trudne dla wielu nauczycieli. W tradycyjnym podejściu do edukacji uczniowie są tylko wykonawcami zadań zlecanych przez nauczyciela; po przekazaniu instrukcji realizacji części programu, przydzielane są konkretne zadania. W taki sposób nauczyciele są przygotowywani do zawodu i w taki sam sposób sami byli nauczani w szkole. Wdrażanie pedagogiki daltońskiej wymaga od nauczyciela zmiany jego własnej kultury, ponieważ musi przekazać swoją dominację uczniowi. Oczywiste jest, że niektórzy nauczyciele mają więcej problemów z tym niż inni. W takiej konkretnie sytuacji nie jest wskazane, żeby prosić o pomoc ekspertów spoza szkoły. Dużo bardziej efektywne jest wykorzystanie umiejętności i wiedzy istniejącej we własnej szkole, dzięki temu każdy pomaga innym nauczycielom na zwiększenie ich profesjonalizmu i kwalifikacji.
Celem wykorzystania konsultacji klasowych jest wzbogacenie umiejętności każdego nauczyciela. Poza tym pozytywnym wpływem na jednostkę, trzeba wspomnieć również o rozwoju całego zespołu nauczycieli.
Konsultacje klasowe mogą być również używane do innych aspektów zapewniania jakości: interaktywnego nauczania, modelu bezpośrednich instrukcji, formułowania dobrych pytań, wykorzystywania tablic cyfrowych. Warto podkreślić, że konsultacje klasowe mogą również rozwinąć się spontanicznie z dyskusji pomiędzy dwoma współpracownikami. W takim wypadku każdy z nauczycieli uczy się od swojego współpracownika. Oto niektóre aspekty, jakie muszą być wzięte pod uwagę:
– Współpracownicy muszą mieć ten sam poziom/status.
– Współpracownicy muszę mieć taki sam zakres zadań (nauczyciel w grupie).
– To musi być wzajemny proces – nauczyciele muszą zamieniać się rolami – raz jeden z nauczycieli jest osobą zadającą pytania, a następnym razem osobą pomagającą.
– Celem jest zawsze rozwiazywanie problemów.
Bardzo często zakłada się, że konsultacje ze współpracownikami muszą odbywać się „od dołu do góry” w hierarchii. Wcale tak być nie musi, mogą one również odbywać się „od góry do dołu” hierarchii. Co najważniejsze, branie udziału w konsultacjach musi być dobrowolne. W konsultacjach chodzi o naukę od innych współpracowników, a do nauki nie można nikogo zmuszać. Konsultacje ze współpracownikami nie mogę być mylone z innymi metodami konsultacji, takimi jak:
– Konsultacje – konsultacje są metodą wykorzystywaną do rozwiązywania problemów. Oznacza to, że konsultacje są procesem krótkoterminowym. Nie są procesem obustronnym, a uczestnicy nie muszę być sobie równi.
– Coaching – w procesie trenowania dana osoba jest wspierana przez eksperta. Zdecydowanie nie jest to proces obustronny.
– Mentoring – mentoring jest procesem wskazywania kierunku opartym na hierarchicznej relacji.
– Nadzór – nadzór jest formą nauczania zorientowaną na procesy. Zawsze wykorzystywana jest hierarchiczna relacja (ekspert, przełożony).
Poniżej przedstawiam kilka modeli konsultacji ze współpracownikami, które mogą zostać wykorzystane:
1. Wstępne dyskusje (jaki jest cel konsultacji?).
2. Spostrzeżenia podczas obserwacji lekcji (robienie krótkich notatek).
3. Przetworzenie i analiza spostrzeżeń (współpracownik pełni rolę „lustra”).
4. Przemyślenia: dawanie oraz wysłuchanie informacji zwrotnej (trzeba być ostrożnym aby nie upłynęło zbyt wiele czasu pomiędzy spisaniem spostrzeżeń a dzieleniem się przemyśleniami)
5. Ocena zajęć w danym cyklu (jakie są zalety?)
6. Przygotowanie następnego cyklu zajęć (ci sami uczestnicy czy lepiej zmienić grupę?)
Rady dotyczące dzielenia się informacją zwrotną:
– Informacja zwrotna powinna dotyczyć zaobserwowanych konkretnych zachowań.
– Informacja zwrotna musi być konkretna. Tak konkretna jak tylko być może.
– Informacja zwrotna dotycząca nieważnych tematów powinna zostać pominięta.
– Informacja zwrotna powinna zostać przekazana w taki sposób, aby osoba ją przyjmująca miała ochotę zareagować.
Rady dotyczące przyjmowania informacji zwrotnej:
– Nigdy nie przyjmuj postawy obronnej. Osoba otrzymująca informację zwrotną musi być pewna, że jest to konstruktywna krytyka.
– Zasygnalizuj, że zrozumiałeś informację zwrotną. Dobrym pomysłem jest krótkie podsumowanie tego co zostało przekazane.
– Akceptacja informacji zwrotnej nie oznacza, że zgadzasz się ze wszystkim w 100%. Oczywiście musi to być jasne także dla drugiej strony. Dobrym pomysłem jest zrozumienie, że osoba prosząca o radę ma wybór i może zdecydować czy chce przełożyć informację zwrotną na praktyczne działanie. Nie można zmusić do zmiany postępowania.
Możliwe pułapki:
– Metoda konsultacji ze współpracownikami powinna być zawsze osadzona w politykę szkoły. Jeżeli nie jest to integralna część polityki szkoły, istnieje ryzyko, że metoda nie będzie wykorzystywana. W takim wypadku metoda będzie wykorzystywana tylko okolicznościowo przez zaprzyjaźnionych współpracowników.
– W niektórych przypadkach, gdy klimat pedagogiczny w szkole nie jest wystarczająco mocny lub konsultacje ze współpracownikami są wymuszane przez zarząd, może pojawić się atmosfera „oceniania przez współpracowników”. To prowadzi do napięcia, które nigdy nie było celem konsultacji.
Hans Wenke – International Dalton Consultant, Education Philospher
Materiał ukazał się w biuletynie konferencyjnym Międzynarodowej Konferencji Dlatońskiej w Brnie w 2011 roku.
tłumaczenie: Agnieszka Sowińska